O BIBLIOTECE

Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego jest największą biblioteką w województwie łódzkim. Jej zbiory liczą obecnie około 3 500 000 woluminów. Profil zbiorów odpowiada dziedzinom nauki reprezentowanym na Uniwersytecie Łódzkim, jest również ukierunkowany na gromadzenie łódzkich regionaliów. 

Biblioteka gromadzi zarówno zbiory drukowane, obejmujące książki i czasopisma, zbiory specjalne: kartograficzne, ikonograficzne, rękopiśmienne, starodruki, dokumenty życia społecznego, cymelia oraz muzykalia, jak i zbiory elektroniczne. Istotną rolę w promocji dorobku naukowego pracowników UŁ oraz integrowaniu uczelni z innymi źródłami informacji naukowej pełnią zasoby zgromadzone w Repozytorium UŁ oraz w Bibliotece Cyfrowej UŁ.

Biblioteka UŁ powstała w 1945 r. Od 1960 r. posiada własny budynek, mieszczący się przy ul. J. Matejki 32/38. W 2006 r. oddano do użytku nowy gmach Biblioteki, umożliwiający użytkownikom pracę i naukę w strefie wolnego dostępu. Nowe przestrzenie obejmują nie tylko cztery piętra księgozbioru otwartego, ale również pracownię konserwatorską, pracownię reprograficzną, komorę fumigacyjną, pokoje pracy indywidualnej i grupowej dla czytelników Biblioteki, pokój do nauki dla rodzica z dzieckiem, pracownię dla osób z niepełnosprawnością, łódzki oddział American Corner oraz strefę coworkingową, utworzoną we współpracy z firmą Rossmann Polska. W skład Biblioteki UŁ wchodzi sieć 51 bibliotek zakładowych. 

Użytkownicy Biblioteki mają dostęp do multiwyszukiwarki naukowej (obejmującej zasoby elektroniczne dostępne w Uniwersytecie Łódzkim - bazy danych, serwisy czasopism i książek elektronicznych, a także Katalog Komputerowy, Repozytorium UŁ oraz Bibliotekę Cyfrową UŁ), książkomatu, szkoleń on-line przygotowanych przez pracowników Biblioteki oraz fachowej pomocy z zakresu informacji naukowej, bibliografii i bibliometrii. Wymienione usługi skierowane są do społeczności UŁ oraz odbiorców spoza niej. 

Biblioteka prowadzi działalność zewnętrzną w zakresie organizacji i współorganizacji konferencji, seminariów, festiwali, projektów oraz wystaw; współpracuje z bibliotekami w ramach wypożyczalni międzybibliotecznej oraz z wieloma bibliotekami i instytucjami w zakresie wymiany publikacji. 

Budynek Biblioteki z 1960 r., określany mianem perełki modernizmu, zaprojektowany został przez Edmunda Orlika. Znajdują się w nim zdobienia wykonane przez łódzkich artystów - uczniów Władysława Strzemińskiego: ceramiczna płaskorzeźba w holu głównym na parterze – Antoni Starczewski; malowidło ścienne na I piętrze – Stanisław Fijałkowski; malowidło ścienne w Czytelni Głównej (dawna Czytelnia Czasopism) – Lech Kunka; rzeźba w holu na II piętrze – Mieczysław Szadkowski. Gmach Biblioteki od początku budził zainteresowanie filmowców oraz fotografów. Powstawały tu filmy pełnometrażowe, m.in. “Rysopis”, “Walkower” - reż. J. Skolimowski, “Porno” - reż. M. Koterski), seriale: “Kapitan Sowa na tropie” - reż. S. Bareja, a także produkcje współczesne: “Komisarz Aleks”, “Paradoks”, “Ultraviolet”) oraz liczne etiudy studenckie i sesje zdjęciowe. 

Na nową jakość Biblioteki UŁ składają się: współistnienie księgozbioru tradycyjnego oraz elektronicznego, komputeryzacja usług, przestrzenie przeznaczone do pracy i nauki, a także działalność naukowa, edukacyjna i kulturalna. 

Historia BUŁ

Fot. Marcin Wojdak

POCZĄTKI BUŁ

• Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego (BUŁ) powołana została do życia 11 lutego 1945 r. Pierwszy lokal przydzielony dla Biblioteki znajdował się przy al. Kościuszki 10, a kolejne przy ul. Narutowicza 59a i al. Kościuszki 21.
• Księgozbiór BUŁ tworzyły zbiory porzucone z Łodzi i okolic, a także księgozbiory z lokali publicznych i mieszkań prywatnych. Wzbogacały je zbiory poniemieckie i podworskie z zachodnich regionów kraju oraz dary. Źródłem wpływów były także kupno, egzemplarz obowiązkowy i wymiana.
• 1946 r. - otwarcie Czytelni Głównej, Czytelni Czasopism oraz Wypożyczalni Międzybibliotecznej.
• 1947 r. - otwarcie Wypożyczalni Miejscowej.
• 1949 r. - otwarcie Działu Informacji Biblioteczno-Bibliograficznej.
• 1950 r. - rozpoczęcie opracowywania starych druków.
• 1951 r. - powstanie Oddziału Bibliotek Zakładowych.
• 1954 r. - zorganizowanie szkolenia bibliotecznego dla studentów.
• Od początku lat 50. rozpoczęto działalność naukową.
• 1959 r. - utworzono Oddział Prac Naukowych, Organizacyjno-Naukowych i Dydaktycznych (przekształcony w 1964 r. w Oddział Informacji Naukowej), gdzie zaczęto realizować dwie prace zespołowe: Słownik pracowników książki polskiej (od 1954) pod red. Ireny Treichel oraz Encyklopedię wiedzy o książce (od 1957) pod red. Heleny Więckowskiej oraz organizowano wystawy. ­

PROJEKT GMACHU PRZY UL. MATEJKI

• 1950 r. - łódzcy architekci Edmund Orlik i Eugeniusz Budlewski opracowali projekt i dokumentację techniczną nowego gmachu, uwzględniając nowe rozwiązania budownictwa bibliotecznego.
• 1951 r. - na mocy uchwały Rady Narodowej m. Łodzi o pomocy dla wyższych uczelni wyznaczono plac pod budowę gmachu BUŁ. 
• 1955 r. - położono kamień węgielny pod budowę nowego gmachu BUŁ przy ul. Matejki 34/38 i rozpoczęto budowę. 
• 1958 r. - przeniesiono zbiory biblioteczne z budynków przy ul. Narutowicza 59a, al. Kościuszki 10 i al. Kościuszki 21 do gmachu przy ul. Matejki 34/38. Budowę ukończono na początku 1960 r.

DZIEŁA SZTUKI W BUŁ

 Dzieła sztuki ozdobiły wnętrza gmachu Biblioteki UŁ; ściany - abstrakcyjne malowidła i płaskorzeźba, hol - rzeźba. Autorami prac byli łódzcy artyści plastycy, absolwenci i wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi:

•  Antoni Starczewski – ceramiczna płaskorzeźba na parterze 
•  Lech Kunka – polichromia w Czytelni Głównej
•  Stanisław Fijałkowski - malowidło ścienne w holu na I piętrze 
•  Mieczysław Szadkowski – gipsowa rzeźba w holu na II piętrze

DZIAŁALNOŚĆ W GMACHU BUŁ PRZY UL. MATEJKI

• W maju 1960 r. rozpoczęto działalność w nowym gmachu. Biblioteka nie funkcjonowała w całym budynku. Część pomieszczeń zajęły zakłady, katedry i inne jednostki UŁ. Mieściły się tutaj m.in. sale wykładowe i pomieszczenia Katedry Etnografii, Zakładu Literatury Polskiej, Katedry Teorii Literatury i Filmu, Zakładu Historii Sztuki. 
• 1961 r. - wyodrębniono Oddział Zbiorów Specjalnych.
• 1964 r. - otwarcie Sekcji Muzykaliów.
• Podstawowa działalność biblioteki tj. gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów uległa zdecydowanej poprawie. W większym stopniu zaczęto również rozwijać działalność informacyjną, dydaktyczną i naukową. 
• Biblioteka UŁ stała się największą instytucją biblioteczną w Łodzi. Nowy lokal i właściwa organizacja pozwoliły na kontynuowanie i poszerzenie najważniejszych form pracy instytucji oraz umożliwiły podejmowanie kolejnych wyzwań. Szybko powiększał się księgozbiór biblioteczny, który w 1980 r. był trzykrotnie większy niż w 1960 r. i przekraczał 1 mln. woluminów. Odnotowano wzrost liczby czytelników, zwłaszcza w latach 70.

KOMPUTERYZACJA BUŁ

• W latach 80. odbyło się spotkanie w Politechnice Wrocławskiej w sprawie komputeryzacji bibliotek naukowych. Jego celem było nawiązanie kontaktów, które miały umożliwić przeniesienie systemu APIN (Automatyzacja i Przetwarzanie Informacji Naukowej) do UŁ. Był to pierwszy krok w kierunku komputeryzacji Uczelni, a w przyszłości BUŁ.
• 1992 r. - wprowadzono program MAK.
• 1993 r. - w Oddziale Informacji Naukowej zainstalowano sieć komputerową NOVELL Net Ware V.11 dla 5 stanowisk oraz pocztę elektroniczną. W Czytelni Oddziału zaczęto udostępniać bazy komputerowe.
• 1997 r. - w Bibliotece zainstalowano zintegrowany komputerowy system biblioteczny i opracowano stronę internetową. BUŁ pozyskała sprzęt komputerowy z Fundacji A.W. Mellona

CZYTELNIA GŁÓWNA IM. H. WIĘCKOWSKIEJ

• 1988 r. - odbyło się uroczyste nadanie Czytelni Głównej (obecnie Czytelni Historycznej) imienia profesor Heleny Więckowskiej. Przygotowano wystawę dokumentującą jej życie i dorobek naukowy.
• Zainstalowano nowe komputery, m.in. w Sekcji Muzykaliów, w Samodzielnej Sekcji Czasopism Bieżących i w Sekcji Wydawnictw Zagranicznych. 

PLANY ROZBUDOWY BUŁ

W latach 80. w UŁ narastał problem braku miejsca na nowe druki zwarte i czasopisma. Dr Jerzy Andrzejewski (wicedyrektor BUŁ w latach 1984-2008) opracował wytyczne programowe do założeń technicznych i ekonomicznych nowego projektu BUŁ. Z powodu trudności finansowych projekt ten nie został wtedy zrealizowany.

WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA

• 1987 r. - nawiązanie współpracy z British Library w Londynie.
• 1987 r. - nawiązanie współpracy z Biblioteką Justus Liebig Universitat w Giessen.

PROJEKT ROZBUDOWY BUŁ

• Władze UŁ ogłosiły przetarg nieograniczony na projekt rozbudowy BUŁ. W 2001 r. konkurs wygrało Biuro Architektoniczne API PROJEKT prowadzone przez architektów Iwonę i Jerzego Pietkiewiczów.
• W sierpniu 2003 r. rozpoczęto wykop pod nowy gmach. Dyrekcja BUŁ uzyskała zgodę Rektora UŁ i dziekana Wydziału Zarządzania na przeniesienie części książek do pomieszczeń magazynowych biblioteki tego Wydziału.
• 13.10.2003 r. wmurowano kamień węgielny pod nowy budynek BUŁ.

OTWARCIE NOWEGO GMACHU BUŁ I NOWE POLA AKTYWNOŚCI

• 2006 r. - otwarcie nowej części Biblioteki UŁ dla czytelników:

- rozpoczęcie działalności Czytelni Cymeliów,

- powstanie Pracowni Konserwacji Książki,

- powstanie Sekcji Wolnego Dostępu - czytelnikom umożliwiono wolny dostęp do księgozbioru ułożonego według Klasyfikacji Biblioteki Kongresu, który rozmieszczony został na czterech piętrach BUŁ,

- otwarcie siedziby Amerykańskiego Centrum Kultury i Informacji - American Corner.

• 2011 r. - w Czytelni Głównej utworzono Czytelnię Historyczną z wolnym dostępem do księgozbioru. Księgozbiór Czytelni Głównej przeniesiono do Czytelni Czasopism, która przyjęła nazwę Czytelni Głównej.

NOWE AGENDY

• 2007 r. - Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego została odznaczona medalem BIBLIOTHECA MAGNA – PERENNISQUE przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, który nadawany jest za wybitne dokonania lub całokształt działalności na rzecz rozwoju bibliotekarstwa polskiego i upowszechniania książki w społeczeństwie polskim oraz za zasługi dla SBP. 
• 2008 r. - powstała Biblioteka Cyfrowa UŁ, która udostępnia zbiory cyfrowe BUŁ zgodnie z obowiązującym prawem autorskim. 
• 2008 r. - rozpoczęto digitalizację katalogu kartkowego, systematycznie konserwowano i odkażano zbiory wymagające renowacji.
• 2010 r. - uruchomiono Repozytorium UŁ, które gromadzi i udostępnia dorobek naukowy pracowników Uniwersytetu Łódzkiego oraz materiały dydaktyczne.
• Od 2010 r. BUŁ angażuje się w popularyzację idei Open Access, upowszechnia zagadnienia związane z otwartą nauką w UŁ. 
• 2011 r. - otwarto CERANEUM – Centrum Badań nad Historią i Kulturą Basenu Morza Śródziemnego i Europy Południowo-Wschodniej im. prof. Waldemara Cerana.
• W roku akademickim 2011/2012 po raz pierwszy zorganizowano akcję BUŁa do północy.
• 2012 r. - rozpoczęto wdrażania systemu bibliograficzno-bibliometrycznego Expertus.
• 2012 r. - utworzono Samodzielną Sekcję Bibliografii, Bibliometrii i Sieciowych Zasobów Informacji.
• 2012 r. - powstała Pracownia Konserwacji Zbiorów.
• 2012 r. - powstała Czytelnia Cymeliów.
• 2014 r. - powstała Sekcja Promocji BUŁ.
• 2021 r. - firma Rossmann Polska stworzyła w BUŁ nową przestrzeń dla czytelników - strefę coworkingową, w której można uczyć się, pracować i odpoczywać.
• 2022/2023 na dachu BUŁ założona została pasieka – obecnie składa się z 10 uli. 
• 2022 r. - zamknięto bazę Expertus, a w jej miejsce uruchomiono Uczelniany System Informacji o Osiągnięciach SienceOn (SON), w którym znajdują się informacje o działalności pracowników, doktorantów, studentów UŁ oraz osób niezatrudnionych afiliujących do UŁ. 
• 2023 r. - powstała Pracownia Reprografii BUŁ.

Szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych tematów przeczytacie w monografii Biblioteki UŁ: Od przeszłości do teraźniejszości. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego 1945-2015. Red. Maria Wrocławska, Irena Kujawska, Irena Łabiszewska. Wydawnictwo UŁ. Łódź 2015.